میراث‌آریا: سرقت آثار هنری در واقع یکی از عجیب‌ترین و سخت‌ترین انواع دزدی به‌شمار می‌آید. دزدیدن وسایل و آثار هنری تاریخی و معروف و عتیقه‌جاتی که شناسنامه دارند و شناخته‌شده و محبوبند آن هم با وجود دوربین‌های متعدد و رعایت مسائل امنیتی به‌هیچ‌عنوان کار ساده‌ای نیست.

در این میان هر از چندگاهی اخباری از سرقت آثار موزه‌ای می‌شنویم که نگرانی‌ها را درباره احتمال سرقت آثار گران‌بهای تاریخی متعلق به ایران که در موزه‌های کشورهای مختلف نگهداری می‌شود، افزایش می‌دهد مانند سرقت از موزه بریتانیا که دنیا را شگفت زده کرده است.

موزه بریتانیا (British Museum) یکی از عظیم‌ترین و غنی‌ترین موزه‌های جهان است که بیش از ۷ میلیون گنجینه و آثار باستانی از بسیاری از فرهنگ‌ها، قوم‌ها و کشورهای جهان را از دوران پیش از تاریخ تا زمان حال را در خود جای داده‌است.موزه بریتانیا در سال 1753میلادی و با مجموعه اهدایی از هنس اسلون طبیعی‌دان انگلیسی، شامل دست‌نوشته‌ها، کتاب‌های قدیمی و آثار باستانی گردآوری شده از برخی مستعمرات وقت بریتانیا رسماً تأسیس شد.

موزه بریتانیا بعد از موزه لوور، موزه ملی چین، موزه متروپولیتن نیویورک، موزه‌های واتیکان و تیت مدرن  در جایگاه ششم از لحاظ تعداد بازدیدکنندگان را به خود اختصاص داده است و همین موضوع اهمیت جایگاه این موزه و لزوم به کارگیری تمهیدات امنیتی را آشکار می‌کند. اما چندی پیش اخباری مبنی بر ناپدیدشدن غیرقابل توضیح حدود ۲۰۰۰ اثر از مجموعه ارزشمند آثار باستانی و تاریخی موزه بریتانیا منتشر شد، بسیاری را در سراسر جهان شوکه کرد. «هارتویگ فیشر»، مدیر «موزه بریتانیا» نیز به دنبال این اتفاق از سمت خود کناره‌گیری کرد.

در همین رابطه سیدمهدی حسینی متین کاردار ایران در لندن نیز در پیامی نوشت: با انتشار اخباری مبنی بر سرقت هزاران اثر باستانی از موزه بریتانیا، این سوال باقی می ماند که این موزه همچنان مکانی امن برای نگهداری این آثار با ارزش از جمله اشیای ایرانی است؟ آیا مسئولان موزه بریتانیا می توانند اعتماد صاحبان اصلی خارجی را دوباره به دست آورند؟"

بحران یک سرقت بزرگ

با منتشر شدن خبر به سرقت رفتن برخی آثار «موزه بریتانیا» ‌و استعفای مدیر این موزه، گروهی از کارشناسان به این رویداد و عواقب آن واکنش نشان داده‌اند. حالا همه موزه‌های بزرگ دنیا زیر ذره‌بین هستند و کشورهایی که آثارشان در این موزه‌ها نگهداری می‌شود به دنبال بازگرداندن اشیاء خود به کشورهایشان هستند. به نظر می‌رسد آنچه در موزه بریتانیا اتفاق افتاد اعتبار همه موزه‌های بزرگ دنیا را مخدوش کرده است.

«کریستوس تیروگیانیس» (Christos Tsirogiannis)، باستان‌شناسی است که با «فرهنگ قاچاق»، ائتلافی که درباره قاچاق جهانی اشیاء فرهنگی غارت‌شده تحقیق می‌کند، ‌ همکاری دارد. این باستان‌شناس بیان کرد:‌ «تعداد اشیاء ناپدیدشده زیاد است. هیچ متخصصی انتظار نداشت که چنین اتفاقی در یکی از بزرگترین موزه‌های جهان رخ دهد.»

«کریستوفر مارینلو» نیز با این نظر موافق است. او که مدیرعامل «بازیابی هنر» ‌ سازمان بین‌الملل متخصص در بازیابی آثار هنری مسروقه است، ‌ در این زمینه بیان کرد:‌ «سازمان ما هرروزه گزارش‌هایی را از موزه‌ها، موسسات فرهنگی مختلف و کلیساهای سراسر جهان دریافت می‌کند. چیزی که ما را غافلگیر کرده، این نکته است که این اتفاق در «موزه بریتانیا»، ‌ یکی از مهم‌ترین‌ موزه‌های جهان و معیار امنیت رخ داده است.‌»‌

این معیار پس از گزارش‌هایی مبنی بر فروش اشیاء ارزشمند در وب‌سایت «eBay»، که گفته می‌شود در آن یک شیء رومی به ارزش ۵۰ هزار پوند تنها با قیمت ۴۰ پوند عرضه شد، چندین پله سقوط کرده است. هفته گذشته موزه بریتانیا اعلام کرد که «پیتر هیگز»، متصدی ارشد این موزه که به مدت ۳۰ سال در این موسسه کار می‌کرد، اوایل سال جاری پس از مفقود شدن این اشیاء‌ از کار برکنار شد.

«موزه بریتانیا»  بعد از گذشت دو سال از این‌که مسئولان موزه برای نخستین‌بار از فروش غیرقانونی برخی از آثار موزه مطلع شدند، بازرسی‌ها را شروع کردند، پلیس نیز تحقیقاتی را آغاز کرده است. به دنبال آن در روز جمعه «هارتویگ فیشر»، مدیر این موزه خبر استعفای خود را اعلام کرد.

تا این لحظه صدمه جدی به اعتبار «موزه بریتانیا» وارد شده است و به کشمکش‌ها درباره بازگرداندن اشیایی مانند مرمرهای پارتنون، برنزهای بنین و لوح‌های اتیوپیایی به خانه‌های اصلی‌شان، جان تازه‌ای داده است.

ارتباط بین مسائل امنیتی و مالکیت فرهنگی، با افشای این حقیقت که «هیگز» ‌ در سمت سابق خود به عنوان نگهبان مجموعه‌های یونانی، ‌ مسئولیت مرمرهای پارتنون را برعهده داشته، حساسیت بیشتری پیدا کرده است. البته «هیگز» هرگونه تخلفی را رد می‌کند.

بر این اساس، ‌ مدیر «انجمن باستان‌شناسان یونان»  نیز بیان کرد: «می‌خواهیم به موزه بریتانیا اعلام کنیم که دیگر نمی‌تواند بگوید میراث فرهنگی یونان در موزه بریتانیا امنیت بیشتری دارد.»

به نظر می‌رسد که این بحث با عمومی‌شدن جزئیات بیشتر، شدت بیشتری پیدا کند، اما در این بین باید به این نکته توجه کرد که سرنوشت اشیاء ناپدیدشده چه می‌شود و آیا امکان بازیابی آن‌ها وجود دارد؟ ‌

سرقت از برترین موزه‌های جهان

صحبت‌های کاردار ایران در انگلیس درحالی است که سرقت از موزه بریتانیا تازگی ندارد بلکه پیش از این نیز شاهد سرقت آثاری از موزه‌های مختلف دنیا حتی از موزه لوور بودیم.

شاید برای‌تان جالب باشد که بدانید آثار بسیار مهم از موزه‌های درجه یک دنیا سرقت شده که تعجب همگان را برانگیخته است که تعدای از سرقت‌های مهم از موزه‌های دنیا را در اینجا ذکر می‌کنیم.

به‌عنوان مثال سرقت تابلو مونالیزا از موزه لوور، سرقت عتیقه‌جات و جواهرات از موزه تاریخ طبیعی نیویورک، سرقت از موزه گاردنر، سرقت تابلوی جیغ، سرقت اسپایدرمن در موزه هنرهای مدرن پاریس، سرقت آثار هنری اروپا توسط نازی‌ها، دزدی از موزه هنرهای زیبای استکهلم و ... بخشی از سرقت‌ها از موزه‌های مهم دنیا است.

به‌عنوان مثال ۲۱ آگوست سال ۱۹۱۱ یکی از عجیب‌ترین سرقت آثار هنری در موزه لوور صورت گرفت. در این اتفاق تابلوی مونالیزا اثر «لئوناردو داوینچی»، توسط فردی ناشناس سرقت شد. بعدها مشخص شد «وکنزیو پروجا» یکی از کارکنان ایتالیایی‌تبار موزه لوور، نقش‌اول دزدی آن شب بود، البته در این سرقت دو برادرش هم به او کمک کردند. جالب است بدانید که آن زمان کارمندان موزه لوور به همه‌ آثار هنری و تاریخی دسترسی کامل داشتند. آن‌ها حتی می‌توانستند شب‌ها و پس از اتمام ساعت کاری موزه، در آن‌جا حضور داشته باشند. به‌همین‌دلیل دزدی برای وکنزیو و بردارانش کار دشواری نبود. آن‌ها نیمه‌شب تابلو را در یک پتوی بزرگ پیچیده و آن را از موزه خارج کردند. نکته جالب این‌جاست که تا مدتی کسی از سرقت مونالیزا باخبر نشد.

در واقع چند روز بعد از این دزدی، یکی از گالری‌داران معروف پاریس، برای دیدن تابلو مونالیزا به لوور رفت و در آن‌جا با دیوار خالی مواجه شد. او هم موضوع سرقت را به پلیس اطلاع داد. در این مدت وکنزیو توانست تابلو را به آپارتمان خود، در مرکز شهر پاریس، ببرد. او انتظار داشت که بتواند به‌سرعت تابلو را بفروشد اما خبر سرقت همه‌جا پیچید. به‌همین‌دلیل مجبور شد که مدتی صبر کند. دو سال بعد وکنزیو تابلوی مونالیزا را در صندوق عقب ماشین قرار داد و به کشور خودش، ایتالیا بازگشت. او می‌خواست تابلو را به یکی از گالری‌داران معروف ایتالیایی بفروشد که پلیس متوجه این معامله شد و وکنزیو پروجا را دستگیر کرد. تابلوی مونالیزا هم که پس از این سرقت به‌شدت محبوب شده بود، به موزه‌ی لوور برگرداننده شد تا دوباره از سرجای خودش به مردم لبخند بزند.

موزه‌های دنیا امن هستند؟!

این تنها یک نمونه از سرقت آثار تاریخی آن هم در یکی از موزه‌های بزرگ دنیا است. با این حال و با توجه به آنچه که در متن گزارش به آن اشاره شد، هیچ موزه‌ای در دنیا از احتمال سرقت آثار تاریخی مصون نیست.

این همه در حالی است که آثار تاریخی متعددی از ایران در موزه‌های مختلف دنیا وجود دارد که اخبار سرقت آثار تاریخی از موزه های مختلف دنیا، بر نگرانی‌ها از احتمال سرقت آثار تاریخی ایرانی افزوده است.

آیا اشیای تاریخی ایران به وطن بازمی‌گردند؟

در همین رابطه وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی تلاش‌های خود را در این باره آغاز کرده و قرار است اشیای تاریخی ایران از کشورهای مختلف به ایران بازگردانده شود.

همین چند روز پیش بود که به مناسبت هفته دولت ۳۰ اثر و نقشه برجسته ساسانی که در دولت سیزدهم از کشورهای فرانسه و بریتانیا استرداد شده‌اند در موزه ملی ایران به نمایش گذاشته شدند.

اما خبر خوشحال کننده این است که قرار است بیش از ۲۰ هزار شیء تاریخی به ایران استرداد شود که از این تعداد ۱۷ هزار شیء تا ماه‌های آینده از آمریکا به ایران برمی‌گردد همچنین حدود سه هزار و ۵۰۰ شیء نیز که از الواح باقی مانده هخامنشی ایران در آمریکاست، در مرحله بعدی استرداد خواهد شد.

علی دارابی قائم مقام وزیر و معاون میراث‌فرهنگی در گزارشی عملکرد دو ساله خود و معاونت میراث‌فرهنگی این وزارتخانه به استرداد این اموال نیز اشاره کرده است.

با تلاش‌های انجام شده از سوی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، حالا این امیدواری وجود دارد که آثار تاریخی ارزشمند ایران به سرزمین مادری خود بازگردند و در دامن وطن آرام بگیرند.

انتهای پیام/